Iedere medewerker heeft recht op een veilige werkplek, ook in sociaal opzicht. Als er sprake is van intimidatie, dan komt die veiligheid in het geding. Bij intimidatie is er sprake van grensoverschrijdend gedrag. Dit kan gaan om seksuele intimidatie, maar ook om pesten, discriminatie, agressie en geweld. Intimidatie kan van een collega of leidinggevende komen, maar ook van een klant of leverancier. Bij intimidatie wordt de grens van het slachtoffer dus overschreden, maar waar ligt die grens? Is bijvoorbeeld sprake van seksuele intimidatie als je collega een hand op je schouder legt? En als een collega de deur altijd net voor jouw neus dicht laat vallen, kun je dan spreken van pesten? Toine van Dorst, extern vertrouwenspersoon bij Arbounie voor onder andere de bakkerijsector, is daar duidelijk over: ‘De ontvanger bepaalt of iets ongewenst gedrag is. Niet de zender. Als de ontvanger zich niet prettig voelt in de situatie, dan is sprake van intimidatie. Dat kan dus ook zonder opzet zijn.’
Omgangsvormen
Mariëlle van Heeswijk, directeur van Bakkerij van Heeswijk, benadrukt dat de bedrijfscultuur belangrijk is om intimidatie te voorkomen: ‘Het gaat om de normen en waarden over hoe je met elkaar omgaat. Als organisatie moeten daar heldere afspraken over zijn. Als de grenzen duidelijk zijn aangegeven, dan is er geen discussie over wat er wel of niet kan. Goede communicatie hierover in het bedrijf is belangrijk, ook bij nieuwe medewerkers. Je kunt het ook vastleggen in bijvoorbeeld een handboek of in gedragsregels.’
Maar ook met heldere gedragsregels kan toch een keer een vervelende situatie ontstaan. ‘Als werkgever moet je je daar bewust van zijn. Geef daarom ook aan waar medewerkers terecht kunnen, bijvoorbeeld bij een vertrouwenspersoon.’
Begin te praten
Natuurlijk is het in eerste instantie het beste om dit soort problemen binnen de organisatie aan te kaarten, bijvoorbeeld bij je leidinggevende of personeelsfunctionaris. Maar als je dit liever bespreekt met mensen buiten de organisatie, dan kan dat bij een externe vertrouwenspersoon. In de Cao Bakkersbedrijf is geregeld dat zowel werkgevers als werknemers die worden geconfronteerd met (vragen over) seksuele intimidatie, discriminatie, pesten, agressie en geweld, gratis een externe vertrouwenspersoon kunnen raadplegen. Er zijn drie externe, gecertificeerde vertrouwenspersonen (noord, midden en zuid) waar je terechtkunt. Toine is één van hen: ‘Ik wil graag helpen bij het stoppen van ongewenst gedrag. Maar dat kan alleen als mensen zich melden. In een eerste gesprek hoor ik vaak dat mensen bang zijn voor consequenties, bijvoorbeeld voor hun baan.’
#Metoo
Uit de #metoo-campagne blijkt wel dat slachtoffers van intimidatie er vaak het zwijgen toe doen. Ze vragen zich af of het wel echt zo erg is, of ze er niet gewoon tegen moeten kunnen of dat ze het misschien wel zelf uitgelokt hebben. Toine: ‘Als je bij jezelf merkt dat je vermijdingsgedrag vertoont, bijvoorbeeld doordat je bij een vergadering koste wat kost zorgt dat je niet naast die collega komt te zitten, of op andere momenten pauzes neemt, zodat je hem of haar niet tegenkomt, dan is het tijd om aan de bel te trekken. Hetzelfde geldt als je merkt dat je wakker ligt van de situatie.’
Cijfers Monitor Arbeid TNO
• 1 op de 6 werknemers heeft te maken gehad met ongewenst gedrag door leidinggevende of collega’s
• 8% van de werknemers had te maken met pesten door collega’s of leidinggevenden
• 2% heeft last (gehad) van seksuele intimidatie door collega’s of leidinggevende
Onderwerpen
Praten is een eerste belangrijke stap bij alle vormen van ongewenst gedrag. Het is vaak een enorme opluchting om je verhaal te kunnen doen. Een vertrouwenspersoon biedt dat belangrijke luisterende oor en kan meedenken over mogelijke oplossingen. Toine: ‘Je houdt altijd zelf de regie. Je gaat pas stappen ondernemen als je daaraan toe bent. Soms is alleen je verhaal kunnen doen en de bevestiging krijgen dat het niet aan jou ligt al voldoende om de situatie te kunnen keren.’ De dader met de feiten confronteren is ook vaak effectief. De vertrouwenspersoon kan daarin begeleiden en eventueel ook aanwezig zijn bij het gesprek. ‘Het is belangrijk om te vertellen wat iemands gedrag met je doet. In veel gevallen blijkt de ‘dader’ zich helemaal niet bewust van zijn of haar grensoverschrijdende
gedrag.’
Het wordt lastiger als de dader vindt dat hij of zij niets fout doet: ‘Dan kan het soms nodig zijn om een leidinggevende te betrekken. Ook daar kunnen wij in begeleiden. In sommige gevallen verwijzen we door naar een andere hulpverlenende instantie.’
Vertrouwenspersoon?
Bedrijfsartsen spelen ook een belangrijke rol op het gebied van veilig en gezond werken. Vanuit hun rol bij onder andere verzuimbegeleiding, hebben zij regelmatig contact met verschillende personen in de organisatie. Doordat zij meerdere rollen hebben, kunnen zaken die te maken hebben met intimidatie, tot gewetensbezwaren leiden. Daarom verwijzen zij als er sprake is van intimidatie vaak door naar een vertrouwenspersoon. Voor andere gezondheidsklachten die als gevolg van werk ontstaan, of gezondheidsklachten die (in de toekomst) effect kunnen hebben op je werk, kun je contact opnemen met de bedrijfsarts.
Dat geldt ook als je vragen hebt over gezondheid en werk. Zowel de vertrouwenspersoon als de bedrijfsarts heeft een geheimhoudingsplicht. Zonder jouw goedkeuring wordt niets ondernomen. Je houdt dus altijd de regie in eigen hand en kunt zelf beslissen welke stappen je gaat zetten. Die kun je zelf nemen, of de vertrouwenspersoon kan je daarbij begeleiden.
Ken je contacten in de zorg
Op het moment dat je behoefte voelt om een vertrouwenspersoon te benaderen, of wellicht een bedrijfsarts als het om gezondheidsklachten gaat, is het belangrijk dat je weet waar je terechtkunt. Gebruik de kaart in de bijsluiter van dit blad om algemeen bekend te maken waar je terechtkunt. Vul de contactgegevens in en hang de kaart op, bijvoorbeeld bij het koffieapparaat.
