In de Europese Unie is in een jaar tijd brood gemiddeld 10 procent duurder geworden. Anne Broekema kan niet in een glazen bol kijken of de prijsstijgingen doorzetten. Eén ding weet de voorzitter van het Comité van Graanhandelaren vrij zeker. ‘De factor tarwe blijft de komende tijd stabiel in de kostprijsberekening van brood.’

Tot en met 2007 heeft de wereld drie jaar lang met misoogsten te kampen gehad. Het verbruik van graan is de afgelopen jaren groter geweest dan de productie. De voorraden zijn flink geslonken en de markt is van een kopersmarkt veranderd in een verkopersmarkt. Deze factoren zijn van grote invloed geweest op de stijging van voedselprijzen, meent Anne Broekema. Maar in het derde kwartaal van 2007 was er méér aan de hand. ‘De grotere vraag vanuit China, waar het economisch voor de wind gaat en de bevolking de overstap van rijst naar brood maakt, verergerde de situatie’, stelt hij. ‘Bovendien wordt in Zuidoost-Azië meer vlees gegeten, waardoor meer graan nodig is voor diervoeder. Na de slechte zomer van 2007 kwamen die effecten samen, en zie daar de prijsexplosie aan het einde van de oogst.’ Voeg daarbij de hoge olieprijzen, die leiden tot een stijging van transportkosten en het plaatje wordt nog completer.

Supermarktoorlog
Oud-directeur Broekema van Meneba hecht in zijn analyse van de broodprijzenstijging veel waarde aan de Nederlandse situatie. ‘In ons land heeft drie jaar lang een supermarktoorlog gewoed, waardoor de prijzen onder druk zijn komen te staan. Ook bij de bakker. Op het moment dat de bakkers geconfronteerd werden met de forse stijging van de prijs van broodtarwe, werden ze gedwongen mee te gaan. Je kreeg een soort algehele inhaalslag. Ook de hoge kosten als gevolg van bijvoorbeeld etikettering en energie verdisconteerden de bakkers in hun prijzen.’ De oorzaak van de prijsstijgingen van het brood moet volgens Broekema dan ook niet alleen gezocht worden in de hogere graanprijzen. ‘Als de prijzen omhoog moeten, dan in een keer goed, luidde het credo bij de bakkers.’
De krapte op de graanmarkt bleef. De interventievoorraad van de EU, normaliter bestaande uit zo’n 10 tot 16 miljoen ton graan, bestond nauwelijks meer. Het bevatte nog een paar miljoen ton en de EU had geen handvat meer om grondstofprijzen te beïnvloeden. ‘De inflatie steeg en de politiek werd wakker’, weet Broekema. ‘De structurele krapte op de granenmarkt moest plots teniet worden gedaan. Braakliggende akkerbouwgrond mocht gebruikt worden voor extra inzaai en importheffingen werden opgeheven.’

Genetisch gemodificeerd
Een héél belangrijke doorbraak, die bewijst dat de politiek zich écht zorgen begon te maken, noemt Broekema de discussie die aangezwengeld werd over genetisch gemodificeerd graan. ‘Als ik daar enkele jaren geleden met EU-commissaris Mariann Fischer Boel over sprak, kreeg ik nul op het rekest. Nú ligt er een conceptcommissievoorstel voor het toestaan van lage gehalten genetisch gemodificeerde organismen in onder meer granen. Daarmee wordt de nultolerantie losgelaten. Dit lost het probleem niet op, maar het eerste schaap is over de dam.’
Dat is heel wat, want Europa staat bekend om de conservatieve houding als het gaat om genetisch gemodificeerd voedsel. Een invloedrijke organisatie als Greenpeace is fel tegen de productie van genetisch veranderde granen. ‘Nederland, Zweden en Duitsland stemmen nog het vaakst vóór wanneer bekeken wordt of een bepaald genetisch gemodificeerd graanras ingevoerd mag worden’, aldus Broekema die de beraadslagingen in de Europese Commissie nauwgezet volgt en in rechtstreeks contact staat met vertegenwoordigers van het hoogste Europese landbouworgaan. En daar regelmatig spreekt over de groeiende behoefte aan landbouwgewassen voor biobrandstof.

Biobrandstof
Tot 2012 wordt een vraagstijging van 375 miljoen ton graan ten behoeve van zowel biobrandstof als vleesconsumptie verwacht. Meerdere politici in de EU willen het nu wat kalmer aan doen met biobrandstof. ‘We kunnen beter voor de mond produceren dan voor de motor’, liet landbouwminister Gerda Verburg zich enkele maanden geleden tijdens een beraad met EU-collega’s ontvallen. Broekema: ‘Het heeft er toe geleid dat de politiek minder scheutig is met subsidiëring en belastingverlaging ten behoeve van ethanol (uit maïs gebrouwen brandstof) productie.’ Er is dus nogal wat op gang gebracht, maar Anne Broekema is positief gestemd over de vooruitzichten van dít jaar. ‘De oogst levert meer ton per hectare op dan de afgelopen jaren’, stelt hij. ‘Aangezien de braakligging is opgeheven en veel boeren de overstap van suikerbieten naar graan hebben gemaakt, verwacht ik dat de prijs van broodtarwe zo’n 220 euro per ton zal zijn. Zoals het er nu naar uitziet blijft de factor tarwe in de kostprijsberekening van brood stabiel.’